شهر سوخته، به ظاهر نام جدیدی است و قدمت تاریخی چندانی ندارد. بر پایه متن های موجود، سابقه این نام به اواخر قرن 19 میلادی بر می گردد. در آن زمان کلنل بیت  انگلیسی از منطقه بازدید کرده و راهنمایان محلی این نام را به کار برده اند. آثار سوختگی در این شهر به وفور قابل رویت است. شهر سوخته دوبار به آتش کشیده شده است، یکبار در ابتدای مرحله رشد و بار دیگر در لحظه مرگ و انهدام آن. سند یا کتیبه ای که نام واقعی و قدیمی این شهر را مشخص کند هنوز به دست نیامده و نام شهر سوخته به دلیل آتش سوزی در دوره زمانی بین سال های 3200-2700ق م می باشد.

این شهر در حدود ۳۲۰۰ ق. م پایه گذاری و حدود ۱۸۰۰ ق. م متروک شده است. برای دوره ای حدود ۱۴۰۰ سال، زندگی در این جا جریان داشته است. چهار دوره استقرار در شهر سوخته شناخته شده اند که به يازده مرحله ي طبقه فرهنگي تقسيم شده اند چهار دوره اصلي عبارتند از دوره يکم ( 3200 -2800 پ . م) دوره دوم ( 2800 -2500 پ م ) دوره سوم ( 2500 -2200 پ م )  ودوره چهارم (2200-1900 پ م ) شهر سوخته طي دوره يکم پايه گذاري شده ودر دوره دوم به اوج شکوفائي خود رسيده واز دوره سوم دوران اضمحلال آن آغاز شده ودر پايان دوره چهارم از بين رفته است.

جمجمه جراحی شده در سال ۱۳۵۶ و در یک قبر دسته‌جمعی کشف شده متعلق به حدود ۴۸۰۰ سال پیش و در میان بقایای اسکلت‌های ۱۳ فرد مدفون، جمجمه جوانی را پیدا کردند که بخش راست آن دارای یک بریدگی عمیق مثلث شکل است و بر اساس مشاهدات اولیه باستان‌شناسان و تحقیقات بعدی انسان‌شناسان، یک عمل جراحی برای درمان بیماری هیدروسفالی بر روی این جمجمه انجام شده است.

جام انیمیشن جامی سفالین با نقشِ بزی در حال پرش که کهن‌ترین انیمیشن جهان شناخته شده، از گوری ۵ هزار ساله در شهر سوخته پیدا شده است.سیدمنصور سیدسجادی، سرپرست تیم کاوش در شهر سوخته که حدود ۴۰ سال است در این محوطه باستانی فعالیت دارد، درباره‌ی این انیمیشن کهن توضیح داده: «حرکت بز به سوی درخت و تغذیه او از برگ درختان در پنج حرکت مصور شده است. در این تصاویر نه تنها بز به سمت درخت حرکت می‌کند، بلکه جهش آن و پریدن بز روی برگ درختان کاملا دیده می‌شود. »

قدیمی ترین بازی شناخته شده جهان از شهر سوخته بدست آمده که 60 خانه دارد. این تخته به دست آمده از شهر سوخته صد تا دویست سال قدیمی تر از نمونه مشابه آن در بین النهرین است. تخته کشف شده از چوب آبنوس ساخته شده است. در منطقه سیستان درخت آبنوس به عمل نمی آید و احتمالا این تخته از هندوستان به سیستان وارد شده است. این تخته بیست خانه بازی و شصت مهره دارد. مهره ها درون یک ظرف سفالی قرار داشتند و از سنگهای بمی شهر سوخته ساخته شده بودند.

قدیمی ترین اثر ” معرق کاری مسطح ” با قدمتی 5 هزارساله که در جریان چهارمین فصل کاوش از ” شهر سوخته ” زابل (شرق ایران ) کشف شداین نمونه شامل دوشانه با دسته هلالی شکل و دارای دندانه های بسیارظریفی است که روی سطح دسته آنها درهر دو طرف آثار معرق کاری مشاهده می شود.کارشناسان معتقدند، هنرمندان باستانی شهر سوخته بااستفاده از دونوعچوب متفاوت ، قطعات چوبی رادراشکال گوناگون بریده و برروی سطح دسته شانهقرارداده و برای چسباندن آنها از صمغ درخت استفاده کرده اند.به گفته “منصور سید سجادی “، سرپرست گروه باستان شناسی شهر سوخته ،طرح این معرق به صورت نقوش کنگره ای شکل است که مشابه آن پیشتر بر روی سفال های مکشوفه از این شهر مشاهده شده است.این نقوش برروی سفالهای مکشوفه ازآسیای مرکزی تا شهر سوخته و بخشهاییاز پاکستان نیز دیده شده است.